De lichtjes worden aangestoken, we spelen acht dagen lang spelletjes en we verwennen de kinderen met in olie gemaakte gerechten: Chanoeka!
Chanoeka laat ook zien dat militaire macht komt en gaat, dat vrijheid komt en gaat, maar dat het Joodse vlammetje nooit wordt gedoofd! Met het ene vlammetje steken we andere vlammetjes aan en zo groeit het licht gestaag totdat de hele wereld beter kan zien.

Download hier een PDF van dit artikel

Alexander de Grote was de Keizer van het Griekse rijk. Een gebied dat zich over 5000 km uitstrekte, van Griekenland tot de Himalaya gebergte, inclusief Israel en Egypte. Alexander had Shimon Hatsadiek, de Joodse Hoge Priester ontmoet en was zeer onder zijn indruk. Alexander respecteerde hem en liet het Joodse volk in Israel in vrijheid leven en hun G-dsdienst beoefenen.

Op tweeëndertigjarige leeftijd stierf Alexander in Babylon een plotselinge dood. Veldheren en stadhouders vochten met elkaar over de opvolging, een strijd die wel vijftig jaren duurde. Toen kwam er wat rust; het uitgestrekte wereldrijk was uiteengevallen in drie grote rijken van de zogenaamde diadochen (opvolgers) en nog meer kleinere vorstendommen. De drie grote rijken waren:

• Ptolemeïsch Egypte met de hoofdstad Alexandrië
• Het Seleucidische Rijk met de hoofdstad Seleucia aan de Tigris rivier, later geslonken tot Syrië met Antiochië als hoofdstad
• Macedonië inclusief Griekenland met als hoofdstad Pella

Ptolemaeus (Egypte) en Seleucus (Syrië) vochten constant over Israel, dat precies tussen hen lag.

Wrede cultuur en afgoderij

Acht koningen verder en Antiochus IV Epiphanes is de leider geworden van het Syrische deel en Israel valt onder hem. Deze nieuwe leider volgt nog steeds de Griekse Hellenistische cultuur, die Alexander de Grote van zijn leraar Aristoteles had overgenomen. Het is aan de ene kant een zeer wetenschappelijke cultuur, maar het heeft helaas ook zijn wrede aspecten. Zo is bijvoorbeeld het vermoorden van kinderen een dagelijks gebruik of omdat ze gehandicapt zijn of om de bevolkingsgroei te remmen.

Antiochus plaatst de afgod Zeus in de tempel in Yerushalayim. Hij verbiedt diverse essentiële Joodse praktijken en vermoordt diegenen die zich niet voldoende hellenistisch gedragen. De grote meerderheid van het Joodse volk is of apathisch of doet lekker mee met de overheerser. De druk was te groot, de straf te zwaar en sociaal gezien was het niet zo populair om ouderwets te doen. Men ging veelal met de mode mee. Wilde je meegaan in de maatschappij dan ging je je hellenistisch kleden, sporten en denken.

Alleen een klein groepje orthodoxe, eigenwijze fanatiekelingen haalde het in zijn hoofd om zich te verzetten. Hoe durfde ze? Het zou alleen de woede van de overheerser aanwakkeren en de situatie voor het hele volk verergeren. De overwinningskans was nihil! Hoe het afliep is wel bekend: wonder boven wonder wisten deze Makkabeeërs met hun schilden en gebeden het gigantische Syrische leger binnen drie jaar te verslaan. Het was het nieuws van de dag. De religieuze vrijheid was opnieuw gewaarborgd!

Voor de politieke onafhankelijkheid moest men nog twee decennia wachten. Toen pas slaagde Shimon Hamakabie erin om de Hasmonese dynastie te stichten. Een familie van Joodse priesters die de leiding en heerschappij over Israel wist te handhaven tot dat de Romeinen 210 jaar later de tweede tempel verwoestten.

Als de Makkabeeërs 164 jaar voor onze gewone jaartelling de oorlog niet hadden gewonnen was dat het einde geweest van de Joodse G-dsdienst. Dan waren het christendom en de Islam nooit ontstaan, aangezien deze twee religies pas eeuwen later uit het Jodendom voortvloeiden.

Twee wonderen

Godsdienstvrijheid werd op een totaal onlogische manier verkregen. Wie kan nou begrijpen dat een handje vol Joden een machtige vijand kon overwinnen? Het leger waar ze tegen moesten vechten was vele malen sterker en groter. Ze reden op olifanten en konden de Makkabeeërs met hun kracht en macht makkelijk verslaan.

En daarna… een tweede wonder: het kleine kruikje olie dat in plaats van één dag, acht dagen bleef branden. Stel je voor: je mobieltje is bijna leeg. Je moet hem gauw weer opladen, maar hij blijft toch nog een week werken! Dat was het Chanoeka wonder.

Het kruikje olie, het Joodse vlammetje wordt herdacht door kleine en grote kandelaars aan te steken, door acht dagen lang met spelletjes te spelen, je kinderen te verwennen en in olie gemaakte gerechten te nuttigen. De historische achtergrond en de wonderbaarlijke overwinning wordt echter amper herdacht. De Talmoed beschrijft Chanoeka uitsluitend met het olie wonder. De oorlog wordt daar überhaupt niet vermeld. Wat raar!

Een gigantische machtsverschuiving is gaande dat consequenties heeft voor alle bewoners van het land. Zij zijn verlost van het barbarische en tyranische bewind en kunnen in vrijheid, zonder angst en zich te moeten verbergen weer Joods leven. En ergens in de tempel achter gesloten deuren, waar alleen priesters mogen komen, blijft een kruikje olie acht dagen branden. En wat als de olie na één dag op was geweest? Wat had dat uitgemaakt in het geheel? Natuurlijk leuk dat G-d nog even een knipoog aan het Joodse volk geeft. Een soort bemoediging en bevestiging van Zijn aanwezigheid en steun. Maar waarom dit kleine wonder zo benadrukken en de oorlog amper te benoemen? Hebben onze geleerden zich vergist?

Opnieuw vrijheid afgenomen

Onze wijzen hebben echter veruit in de tijd kunnen kijken. Ze begrepen dat militaire macht komt en gaat. En zo was het ook. Twee eeuwen later brachten de Romeinen opnieuw een eind aan de vrijheid. Een eind aan de politieke onafhankelijkheid… ja. Een einde aan het Joodse vlammetje … nooit!

Onze tempel is nog steeds niet herbouwd maar het Joodse vlammetje is nooit uitgegaan. Want… ziet U, olie vermengt zich niet met andere vloeistoffen. Niet alleen dat, maar olie komt na lang schudden altijd weer boven aan. 2000 jaar zijn aan ons voorbij gegaan. Herhaaldelijk en te veel zijn wij als olijven geperst, verpletterd en geschud. Maar het vlammetje brandt nog steeds en zal altijd blijven branden. Een vlammetje dat licht geeft en daardoor duidelijkheid schept. Hierdoor hoeft niemand te struikelen over onwaarheden, valsheid en andere obscure belemmeringen.

Met het ene vlammetje steken we zelfs andere vlammetjes aan en zo groeit het licht gestaag tot dat de hele wereld beter kan zien. Tot dat de hele mensheid op aarde niet meer hoeft te twijfelen dat G-d onze Schepper is. Totdat de derde tempel herbouwd zal worden met de komst van Mashiach en tot dat de gouden kandelaar, die door de Romeinen geplunderd werd, weer in Yerushalayim zal worden ontstoken, zeer spoedig in onze dagen…amen.

Bracha Heintz

–

Chanoeka Utrecht 2023
Zondag 10 dec 2023
Griftpark Utrecht
16:00 – 18:00 uur
www.chanoeka.info

Iedereen welkom!

_

Helpt u mee om de continuïteit van deze artikelen te waarborgen? Door te sponsoren word je een actieve partner en steun je ook verdere activiteiten! Doneren kan hier op chabadutrecht.nl/doneren.

Beeld: chabad.org